Sıfatlar (Ön Adlar) : Sıfat : Adların önüne gelerek onları çeşitli yönlerden niteleyen ya da belirten sözlerdir. Örnek : İyi insan, üç çocuk, bulanık su, bazı kitaplar, hangi ev                  Örneklerde de görüldüğü gibi sıfatlar, bir adın önüne gelerek onu niteleyen, belirten onları çeşitli yönlerden gösterip sınırlayan bir sözcük çeşididir. Bir sözcüğün sıfat görevi kazanabilmesi için mutlaka bir adın ya da zamirin önüne gelerek onu nitelemesi ya da belirtmesi gerekir. Görevlerine Göre Sıfatlar :       Niteleme Sıfatları : Bir adın önüne gelerek onu durum, renk ve biçim yönünden gösteren onu çeşitli özellikleriyle belirleyen bir sıfat çeşididir. Örnek :       mavi gömlek, siyah pantolon, gri bulutlar          (renk)       çalışkan öğrenci, yaşlı adam, solgun yüzler      (durum)       uzun boy, dar giysi, geniş salon                      (biçim)       Belirtme Sıfatları : Adların önüne gelerek onları işaret, belgisizlik, soru ve sayı yönünden gösterip belirten bir sıfat çeşididir. Belirtme sıfatları, adları belirtmedeki farklılıklarına göre kendi içinde dört ana gruba ayrılarak incelenir :       İşaret Sıfatları : Adları işaret yoluyla gösterip belirten bir sıfat çeşididir. Örnek :  bu ev, şu sokak, o yıllar, öteki kapı, diğer elbise, beriki adam       İşaret Sıfatlarının Özellikleri : ü       İşaret sözcükleri, bir adın önüne gelerek onları işaret yoluyla gösterirse, işaret sıfatı; bir adın yerini tutacak biçimde kullanılırsa, işaret zamiri olur. Örnek :   O kitabı ben de okudum. İşaret Sıfatı Onu, ben de okudum. İşaret Zamiri ü       “İşte” sözcüğü doğrudan işaret sıfatı olarak kullanılabileceği gibi bir işaret sıfatının başına gelerek onun anlamını pekiştirebilir. Örnek :          İşte Halep, işte arşın.    İşaret sıfatı. İşte bu adam.                     İşaret  sıfatının anlamını pekiştirir.       Belgisiz Sıfatlar : Bir adın önüne gelerek onu sayı, ölçü, miktar ve özne yönünden tam ve kesin olarak değil de aşağı yukarı, belli belirsiz bir biçimde gösteren sıfat çeşididir. Örnek :   Birkaç soruma cevap veremedi.                                          Birçok sorunum var, hangisini çözeceksin?                                          Kimi insan, artık böyle düşünmüyor.                                          Bütün çocuklar güzeldir.                                          Fazla mal göz çıkarmaz.                                          Öğretmen, her insana güvenilmeyeceğini söyledi.       Belgisiz Sıfatların Özellikleri : ü       “Her, birkaç, hiçbir, herhangi, bir, biraz” gibi belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar çoğul eki almadan kullanılır. Örnek :  Her insan böyle düşünmez.                                                                       Birkaç kitap okumakla adam olunmaz. ü       “Bütün, kimi, bazı” belgisiz sözcüklerinden sonra gelen adlar tekil de çoğul da kullanılabilir. Örnek :    Bütün ağaçlar çiçek açtı.                                                Kimi kitaplar işe yaramaz.                                                Bazı çocuk ders çalışmayı sevmez. ü       “Bir” sözcüğü, bir adın önüne gelerek ona “herhangi bir” sözcüğünün anlamını katarsa “bir” sözcüğü belgisiz sıfattır; “tek” anlamını katarsa, sayı sıfatı olur. Örnek:            Bir bayram onu ziyaret edelim.         Belgisiz sıfat Testte yalnızca bir soruyu çözememiş.   Sayı sıfatı Soru Sıfatları :Bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla gösterip belirten, bir sıfat çeşididir. Soru sıfatları, adların   özelliklerini, sayısını, yeriyle ilgili açıklamaları soru yoluyla  gösteren bir sıfat çeşididir. Örnek :  Nasıl bir ev istiyormuş?                                                                             Soru Sıfatı                                                                                    Sınıfta kaç öğrenci vardı?                                                                                         Soru Sıfatı                                 Oraya hangi yoldan gidilir.                                               Soru Sıfatı                               Asansör kaçıncı kata çıktı?                                          Soru Sıfatı                               Babası ne yapıyormuş?                                         Soru Sıfatı                         Soru Sıfatlarının Özellikleri : ü       Soru sözcükleri, bir adın önüne gelerek, onu soru yoluyla belirtirse soru sıfatı; bir adın yerini tutacak şekilde kullanılırsa soru zamiri; bir eylemin önüne gelip, onun anlamını pekiştirip sınırlarsa soru zarfı olur. Örnek :   Çocuk ne işle uğraşıyor.                 Soru sıfatı Çarşıdan sana ne alayım?               Soru zamiri Buralarda ne dolaşıp duruyorsun.     Soru zarfı. ü       Soru sıfatları, her zaman cümleye soru anlamı vermez. Örnek : Hangi okula gidiyormuş?                 Soru anlamı verir. Hangi okula gittiğini bilmiyorum.       Soru anlamı vermez. Sayı Sıfatları :Sayı adlarıyla sayı adlarından “-inci, -ar(-er), -ız(-iz)” ekleriyle türemiş sözcükler bir adın önüne gelerek, o adı, sayı yönünden gösterip belirtirse, sayı sıfatı olur. Ayrıca, “ilk” ve “son” sözcükleri sıralama bildirdiği için adların önünde yer almaları halinde sayı sıfatı olur. Sayı sözcükleri, aslında bir addır. Bunlar, bir adın önüne gelerek kullanılırsa, sıfat olma özelliği kazanır. Örnek : İki, bir doğal sayıdır.                                                                                                               Ad                                                                                                       İki kişi yolda önünü kesmiş.                                                                                                                                      Sıfat  Ad             Sayı sıfatları, görevleri yönünden beşe ayrılır :             Asıl sayı sıfatları :  Adların sayısını gösterir. Örnek : beş kalem, üç çocuk, bin lira Sıra sayı sıfatları : Sayı sözcüklerine ”-inci” eki getirilerek onlara sıra anlamının verilmesidir. Örnek :  dördüncü kat, üçüncü sokak, ikinci sınıf Üleştirme sayı sıfatları : Sayılara “-ar, -er” ekinin getirilmesiyle onlara paylaştırma ve eşitlik anlamı veren bir sıfat çeşididir. Örnek :  ikişer elma, yüzer lira, birer elbise Kesir sayı sıfatları : Adların kesir bildiren sayılarla gösterilmesidir. Örnek :  yüzde elli kar, üçte bir hata, yüzde on şans Topluluk sayı sıfatları : Sayı sözcüklerine “-ız, -iz” ekinin getirilmesiyle onlara topluluk anlamı veren bir sıfat çeşididir. Örnek : ikiz çocuklar, beşiz bebekler Yapılarına Göre Sıfatlar : Sıfatlar yapıları yönünden üçe ayrılır: ü       Basit Sıfatlar : Kök durumunda olan sıfatlardır. Örnek :  iki sandal, eski yüzler, bu ev ü       Türemiş Sıfatlar : Ad ya da eylem tabanlarına çeşitli yapım eklerinin getirilmesi ile oluşan sıfatlardır. Örnek :  bulanık su, bitkin yüzler, kapıdaki nöbetçi, susuz yaz ü       Bileşik Sıfatlar : Birden çok sözcüğün, birleşmesinden oluşan sıfatlara yapıları yönünden bileşik sıfat denir. Bileşik sıfatlar iki grupta incelenir. Ø       Kaynaşmış Bileşik Sıfatlar :  Anlam olarak bir tek kavramı gösterdiği için biçimce bileşik yazılan sıfatlardır.  Örnek :  yalın-ayak çocuklar, boş-boğaz kadınlar Ø       Kurallı Bileşik Sıfatlar :  Biçimsel olarak ayrı yazılmalarına karşın belli bir kurala bağlı olarak anlamca kaynaşmış olan sıfatlardır. Kurallı bileşik sıfatlar genel olarak şu yollarla yapılır : Bir sıfat tamlamasında tamlanan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle : Örnek : Sıfat tamlaması                   sıfat tamlaması Büyük kapı-lı ev                  güzel göz-lü kız      Sıfat         Ad                      Sıfat        Ad Sayı sıfatlarıyla kurulan sıfat tamlamalarında tamlanan durumundaki ada -      lı, -lik ekinin getirilmesiyle: Örnek :  Sıfat tamlaması                   Sıfat tamlaması                                          On yıl-lık  bekleyiş                     iki ay-lık süre                                              Sıfat        Ad                            Sıfat   Ad Bir takısız ad tamlamasında, tamlayan durumundaki ada “-lı, -li” ekinin getirilmesiyle : Örnek :  Takısız ad tamlaması                   Takısız ad tamlaması                   Mermer sütun-lu saray                          deri mont-lu çocuk                           Sıfat             Ad                                 Sıfat         Ad Bir sıfat tamlamasında adla sıfatın yeri değiştirilerek ada üçüncü tekil kişi iyelik eki (-i, -si) getirmesiyle : Örnek :        yıkık duvar        duvarı yıkık ev                                          Sıfat tamlaması                                          Kırık cam          camı kırık pencere                                          Sıfat tamlaması Ayrılma (-den) durum eki almış bir addan sonra kullanılan ad eylemler birleşik sıfat oluşturur. Örnek : baba-dan kalma ev                                   Sıfat            Ad                              Ana-dan doğma sakat                                    Sıfat              Ad    Sıfatlarla İlgili Özellikler : San (Unvan) Sıfatları :İnsan adlarıyla birlikte kullanılır. İnsanların rütbe, derece ve sosyal durumlarına göre onların adlarına eklenen saygı, tanıtma sözcükleridir. Kişi adlarının başında veya sonunda ya da hem başında hem de sonunda kullanılabilirler. Örnek :     Bekir Sıtkı Bey                 Damat Ferit Paşa                 Doktor Ahmet Bey                 Profesör İsmail Hakkı                 Gazi Osman Paşa Sıfatlarda Pekiştirme : Niteleme sıfatlarının anlamını güçlendirmek amacıyla onların pekiştirilmesidir. Niteleme sıfatları, iki şekilde pekiştirilir: a)      Niteleme sıfatındaki ilk ünlünün sonuna “m,p,r,s” ünsüzlerinden uygun olan birinin getirilmesi yoluyla: Örnek :  tertemiz ev, bembeyaz gömlek, upuzun boy, masmavi deniz b)      İkileme yoluyla : Örnek :  eğri büğrü yollar, pırıl pırıl su, irili ufaklı taşlar, sarı sarı liralar Sıfatlarda Küçültme : Niteleme sıfatlarının sonuna “-cik, -cek, -ce, (-i)msi ve        (-i)mtrak” eklerinden uygun olan birinin getirilmesiyle onların anlamlarında ve derecelerinde bir azalma ve daralmanın meydana gelmesidir. Örnek : büyücek ev                   büyüğe yakın kalınca kitap                 kalın gibi yüksekçe tepe              yükseğe yakın acımsı biber                 acıya yakın kızılımtrak hava            kızıla yakın Sıfat Tamlamaları : Sıfatların, adları nitelemesi veya belirtmesiyle oluşmuş söz gruplarına sıfat tamlaması denir.                                                                                  Tamlayan        Tamlanan                                                                                 Sıfat                    Ad       Sıfat tamlamalarında sıfat tamlayan olup önce, ad tamlanan olup sonra gelir.       Örnek :            Tamlayan        Tamlanan                              Engin               deniz                              Sessiz sedasız ortam                              İşe yaramaz      eşyalar                              Bazı                 insanlar                              Bu                    fikir   Sıfat Tamlamalarının Özellikleri : Ø       Sıfat tamlamalarında, tamlayan ya da tamlanan birden çok kullanılabilir. Örnek : Uzun boylu esmer çocuk             Tamlayan        Tamlanan       Kırmızı elbise, ayakkabı ve çanta   Tamlayan           Tamlanan Ø       Sıfatlar, bir ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan görevinde kullanılabilir. Örnek :  Sıfat tamlaması                       Sıfat tamlaması             Yeşil köşkün lambası                çocuğun masmavi gözleri             Kareli yatak örtüsü             Sıfat   Belirtisiz ad tamlaması             Bir yaz günü                           Sıfat Belirtisiz ad tamlaması        Sıfatların  Adlaşması :      Bir niteleme veya sayı sıfatı, cümlede bir adın önüne gelmezse ya da çoğul, tamlama ve ad durum eklerinden biriyle çekimlenmiş olarak kullanılırsa, tür yönünden adlaşır. Bunlara adlaşmış sıfat denir. Örnek : Yaşlı adam ayağa kalktı. Sıfat   Ad Yaşlı ayağa kalktı. Adlaşmış sıfat. Umutsuz insanlar başarılı olamaz.    Sıfat        Ad Umutsuzlar, başarılı olamaz. Adlaşmış Sıfat